Gdy potrzebny jest chirurg. Część 1
Kiedy ekstrakcja wymaga pomocy chirurga? Co to znaczy, że ząb jest zatrzymany? W jakich przypadkach należy usunąć tzw. zęby mądrości? O sytuacjach, w których leczenie stomatologczne wymaga wsparcia chirurgicznego pisze lek. stom. Agnieszka Socha, specjalista chirurgii stomatologicznej oraz specjalista chirurgii szczękowo-twarzowej.
Zęby wyrznięte, które są zniszczone, a nie nadają się do leczenia zachowawczego i/lub odbudowy protetycznej są kwalifikowane do ekstrakcji. Większość z nich lekarze stomatolodzy usuwają bez powikłań. Zdarzają się takie zęby, których usunięcie jest utrudnione, np. zęby po leczeniu kanałowym (są bardziej kruche, wymagają usunięcia z nacięciem dziąsła i dostępu do korzeni po zniesieniu fragmentu kości). Wyjaśnijmy: Jeśli ząb ma prawidłową miazgę, jest rozwinięty, odżywiany przez ozębną i z miazgi zęba - to jest zdrowy. Jeżeli mamy do czynienia z zębem leczonym endodontycznie (kanałowo), to po jakimś czasie, najczęściej po kilku latach, robi się on bardziej kruchy i bardziej narażony np. na złamanie korony czy korzenia. Jeżeli pomimo leczenia endodontycznego (kanałowego) i prawidłowej odbudowy protetycznej ząb się złamie lub daje inne dolegliwości, wymaga usunięcia. Taki przypadek często kierujemy do chirurga stomatologa, ponieważ jego usunięcie może sprawiać problemy i być przyczyną powikłań.
Podczas usuwania górnych zębów trzonowych i przedtrzonowych, rzadko kłów, może dojść do połączenia jamy ustnej z zatoką szczękową (Zatoka szczękowa to przestrzeń w kości szczękowej wypełniona powietrzem, służy do ogrzewania i oczyszczania wdychanego powietrza, może się łączyć z korzeniami górnych zębów). Jeśli tak się stanie, należy to połączenie zabezpieczyć i zaopatrzyć, co zwykle wykonuje chirurg stomatologiczny. Przy mniejszych połączeniach z zatoką lekarz może zastosować fibrynę bogatopłytkową PRF i szwy. PRF to koncentrat bogatopłytkowy pozyskiwany z krwi pacjenta, który wspomaga gojenie, dostarcza do miejsca po zabiegu składników, które odbudowują i regenerują tkanki. PRF bardzo dobrze nadaje się do wypełniania małych połączeń ustno-zatokowych, zębodołów po usunięciu zęba, poprawia też gojenie np. na styku śluzówki po nacięciu.
Nie bez znaczenia przy ekstrakcjach jest również wiek pacjenta. Młodszy ma zdecydowanie inną kość niż pacjent starszy. U osób starszych, np. u kobiet często w okresie przekwitania mamy tendencję do osteoporozy i ten problem nie dotyczy tylko kości kończyn czy biodra, ale również kości szczęki i żuchwy. Trzeba brać pod uwagę ryzyko w każdej z tych sytuacji. Może się zdarzyć, że przy normalnej lub bardziej skomplikowanej ekstrakcji dojdzie do odłamania guza szczęk lub większego fragmentu blaszki kostnej zębodołu (usunięcie zęba z częścią kości). Dlatego wskazane jest, żeby tego typu ekstrakcje przeprowadzać chirurgicznie - paradoksalnie bezpieczniej i mniej brutalnie - przeciąć ząb, rozseparować korzenie, powyciągać je pojedynczo, a potem zeszyć i poczekać aż rana się zagoi. W wielu wypadkach kierowanie do chirurga stomatologa jest lepszym rozwiązaniem niż usuwanie zęba w całości, uszkadzając znacznie wyrostek zębodołowy i niszcząc podłoże protetyczne, jeżeli planujemy uzupełnienie ubytku po utraconym zębie.
Podczas planowania ekstrakcji zęba trzeba wziąć też pod uwagę leki, które przyjmują pacjenci. Ci, którzy leczą się z powodu nowotworów czy osteoporozy często przyjmują leki z grupy bisfosfonianów. Powinni poinformować o tym swojego lekarza stomatologa lub chirurga stomatologicznego. Są to leki, które zmieniają obrót kostny, mają wpływ na przebudowę kości szczęki i żuchwy. Co istotne, każde naruszenie ciągłości kości przy stosowaniu tych leków, powoduje bardzo trudne gojenie i możliwość powikłań w postaci zmian zapalnych kości i powstawania fragmentów martwej kości (tzw. martwaków kostnych). W tym wypadku również jest wskazanie do atraumatycznej ekstrakcji, którą wykona chirurg w osłonie antybiotykowej.
Właściwie tylko ząb mądrości, który jest w pełni wyrznięty i zdrowy - może pozostać. Jeżeli mamy zęby mądrości, które są z kapturem dziąsłowym (dziąsło pokrywające fragment korony zęba), nie do końca są wyrznięte, tj. na przykład widoczny jest jeden guzek, a ząb przechylony jest w kierunku siódemki lub do tyłu do gałęzi żuchwy, lub gdy zęby są całkowicie niewyrznięte w kości i przy okazji dają zmiany w obrazie radiologicznym - we wszystkich tych przypadkach takie zęby kwalifikowane są do operacyjnego usunięcia. Powody, dla których ząb jest niewyrznięty mogą być różne (uwarunkowania genetyczne, morfologiczne - spowodowane dietą ubogą w twarde pokarmy w wieku dziecięcym). Prawidłowy akt żucia, który wykonujemy podczas jedzenia jest związany z tym, że w odpowiednim czasie przechodzimy z jedzenia papek/kaszek na twarde pokarmy, takie, które trzeba rozgryzać: chleb, marchew, jabłka. To właśnie twarde pokarmy powodują prawidłowy wzrost żuchwy na długość, a ich brak może prowadzić do konieczności leczenia ortodontycznego. Jeżeli już leczymy się ortodontycznie i brakuje miejsca w łuku, ortodonta robi pomiary i kwalifikuje pacjenta do usunięcia zębów zatrzymanych, nawet jeżeli one są w miarę prawidłowo wyrznięte.
Zęby zatrzymane mogą być częściowo lub całkowicie. Całkowicie zatrzymany ząb jest otoczony kością z każdej strony, nie ma żadnego kontaktu ze śluzówką i żadnego kontaktu z jamą ustną. Czyli ząb jest, ale go nie widać. Ząb częściowo zatrzymany jest wyrznięty, może być widoczny jeden guzek, może być tylko pod śluzówką, nie jest jednak cały otoczony kością. Zęby częściowo zatrzymane dużo częściej sprawiają problemy, bo mają kontakt z florą bakteryjną z jamy ustnej; może dochodzić do nadkażania, tworzenia się kieszeni dziąsłowych i stanów zapalnych. Pacjenci nie mogą dobrze tych miejsc wyczyścić, a najczęściej zalega tam pokarm. Jest to wskazanie do ekstrakcji. Zdarza się, że całkowicie zatrzymany ząb nie sprawia nam latami żadnych problemów, często nawet nie wiemy, że jest. I do czasu, gdy całkowicie jest w kości, nie daje żadnych zmian radiologicznych na przykład w postaci torbieli, może tam pozostać. Czasami zdarzają się sytuacje, zaskakujące dla pacjentów, zwłaszcza tych starszych, gdy zgłaszają się do dentysty, bo wyrasta im ząb i to w wieku, kiedy nie powinien już wyrosnąć. To dlatego, że ząb z jakichś powodów był zatrzymany, nie dawał żadnych objawów. W momencie, kiedy pacjent z wiekiem traci zęby, a podbudowa kostna się zmniejsza (zanika kość wyrostka zębodołowego), to nagle zatrzymany ząb zaczyna się pokazywać, wyrzynać, pojawiają się często stany zapalne. Takie zęby „niespodzianki” przeszkadzają też bardzo przy protezowaniu.
Druga część artykułu https://www.mercedens.pl/blog/gdy-potrzebny-jest-chirurg.-czesc-2