Choroby dziąseł, a choroby przyzębia
"Stan dziąseł Pacjenta dużo może o nim powiedzieć, bo w większości przypadków zdradza różne sytuacje - życiowe, nawykowe, zdrowotne, miejscowe i ogólnoustrojowe. To, co przeważa i co obserwuję na co dzień w gabinecie, to nadal brak wystarczającej higieny jamy ustnej, co manifestuje się miejscowym, a czasem i uogólnionym stanem zapalnym dziąseł. Takie objawy jak ich zaczerwienienie, lekki lub duży obrzęk, krwawienie, nieprzyjemny zapach z ust sygnalizują, że coś niedobrego dzieje się z naszym przyzębiem." - dr Katarzyna Pakosz, specjalista periodontologii
Pacjenci często mylą przyzębie z dziąsłem (co w leczeniu ma zasadnicze znaczenie), więc od tego zacznijmy. Przyzębie to tkanki zarówno twarde jak i miękkie otaczające ząb, których zadaniem jest utrzymanie/unieruchomienie go w zębodole. W skład przyzębia wchodzą: dziąsło, ozębna, cement korzeniowy oraz kość wyrostka zębodołowego. Periodontolog to lekarz dentysta, który zajmuje się leczeniem właśnie chorób przyzębia i błony śluzowej jamy ustnej.
Dlaczego różnica między przyzębiem a dziąsłem w kontekście leczenia jest tak ważna? Po pierwsze, zapalenie dziąseł miejscowe (a potem już uogólnione) - nieleczone - prowadzi do rozwoju zapaleń przyzębia. Zapalenie dziąsła jest odwracalne, zapalenie przyzębia już nie. W przypadku zapalenia dziąseł, jeśli wdrożymy odpowiednie środki higieny, dentysta usunie złogi twarde oraz będziemy cyklicznie kontrolować stan dziąseł w gabinecie, sytuacja najprawdopodobniej wróci do normy. Jeśli jednak zapalenie dziąseł będzie się utrzymywać, pacjent nie zastosuje się skrupulatnie do wytycznych dotyczących higieny jamy ustnej - siły organizmu obronne spadną, a flora bakteryjna, która wytworzy się w tym miejscu, będzie sprzyjała chorobom przyzębia. Warto też zwrócić uwagę, że niektórzy pacjenci mają genetyczną skłonność do chorób przyzębia. Jeśli nasi najbliżsi np. rodzice utracili z tego powodu zęby, trzeba będzie bacznie zwracać na to uwagę, utrzymywać doskonałą higienę jamy ustnej, a stan zębów u dentysty kontrolować częściej.
Paradontoza (pacjenci nadal używają tej nazwy, choć nie istnieje w stomatologii już od wielu lat) to nic innego jak choroby przyzębia. Zapalenie przyzębia to stan nieodwracalny. W jego wyniku dochodzi do zniszczenia połączenia przyczepu nabłonkowego, które utrzymuje dziąsło przy zębie. W dużym uproszczeniu - dziąsło odsuwa się od zęba, choć dla pacjenta ten proces przez długi czas może być niewidoczny. Naruszona/ zniszczona tkanka otwiera wrota dla bakterii, które na zasadzie różnych reakcji biochemicznych pogłębiają stan chorobowy, a z drugiej strony prowokują organizm do reakcji obronnej, w wyniku której niszczy on własne tkanki zęba. W pierwszej kolejności zanikają połączenia dziąsło-ząb, a gdy bakterie sięgną głębiej, zanika również kość. Pacjent po pewnym czasie zaczyna odczuwać poważniejsze objawy: dziąsła są bordowe, krwawią, pojawia się ból i bardzo przykry zapach z ust. Zęby zaczynają się też chwiać, bo nie mają już odpowiedniego oparcia w przyzębiu.
W przypadku chorób przyzębia należy jak najszybciej zwrócić się do lekarza i rozpocząć leczenie. Lekarz przy współpracy z pacjentem (ta współpraca jest niezbędna) jest w stanie wyhamować cały proces. W pierwszej kolejności wykonujemy zabiegi manualne, polegające na oczyszczeniu ze złogów nad- i poddziąsłowych odpowiednimi instrumentami i w znieczuleniu. Pacjent otrzymuje konkretne wskazówki dotyczące higieny jamy ustnej, których musi skrupulatnie przestrzegać, i które my monitorujemy na wizytach kontrolnych. To nam dopiero daje możliwość do zaproponowania leczenia chirurgicznego, gdyż niedostateczna higiena jest przeciwskazaniem do wykonania tego typu zabiegów. Pamiętajmy, że choć choroby przyzębia są nieodwracalne, odpowiednie leczenie może zasadniczo je wyhamować, zapobiegając m.in. utracie zębów.
Duże wsparcie w leczeniu zapalenia dziąseł i chorób przyzębia daje nam wykorzystanie fibryny bogatopłytkowej, zwłaszcza przy zabiegach chirurgicznych, m.in jako czynnik wspomagający przy przeszczepach łącznotkankowych czy podczas leczenia ubytków kostnych oraz recesji dziąsłowych. O tym napiszę w osobnym artykule.
Chcę zwrócić uwagę na jeszcze jedną rzecz. W ostatnim czasie coraz więcej pacjentów pojawia się w gabinecie z problemem recesji dziąseł. Recesja dziąseł to odsłonięcie na pewnym obszarze cementu korzeniowego na skutek resorpcji kości i zaniku tkanek miękkich, które tę kość pokrywają. Mówiąc prościej – nasze dziąsła się cofają, odsłaniając cement korzeniowy. Pacjenci odczuwają dużą nadwrażliwość zębów, ból, estetyka zębów też zostaje zaburzona (zęby wydają się dłuższe).
Recesja może mieć różne przyczyny. Może wynikać z przeciążenia (m.in. w wyniku zaburzeń okluzyjnych), być pourazowa, może być wynikiem leczenia ortodontycznego, ale również pojawia się w wyniku nieprawidłowego szczotkowania lub zbyt twardej szczotki. W przypadku leczenia recesji stosujemy zabiegi chirurgiczne (tzw. plastyka dziąseł), a higiena jamy ustnej pacjenta w tym wypadku musi być doskonała. Recesję dziąseł również zaliczamy do chorób przyzębia.
Wróćmy do początku. Zdrowe dziąsło powinno być sprężyste, bladoróżowe i niekrwawiące. Pamiętajmy, że najczęstszą przyczyną stanów zapalnych dziąseł jest niepoprawna higiena jamy ustnej. Dlatego uczulam, by poświęcić jej więcej czasu. Jeśli nie jesteśmy pewni, czy szczotkujemy, nitkujemy poprawnie – poprośmy o wskazówki lekarza lub higienistkę. Pamiętajmy też o cyklicznym usuwaniu kamienia w gabinecie, bo to on jest jedną z najczęstszych przyczyn stanów zapalnych dziąseł. Warto też wspomnieć o diecie. Zdrowych dziąsłom sprzyjają witaminy (zwłaszcza C i te z grupy B). Pamiętajmy, że profilaktyka zawsze opłaca się najbardziej.
Trzeba też powiedzieć, że w przypadku chorych dziąseł leczenie stomatologiczne jest znacznie utrudnione. Jakakolwiek ingerencja w obrębie leczonych zębów - dmuchnięcie dmuchawką czy zastosowanie środków leczniczych stymuluje najczęściej krwawienie tych dziąseł, co jest zasadniczo przeciwwskazaniem do leczenia, a także czynnikiem uniemożliwiającym założenie szczelnego wypełnienia.
Nie ma też jednego schematu postępowania, jeśli chodzi o częstotliwość wizyt kontrolnych. Niektórzy pacjenci wymagają kontroli co 2-3 miesiące. Innym wystarczy jedna wizyta w roku. Pamiętajmy, że niezbędne minimum dla zachowania zdrowie jamy ustnej (w tym również zdrowych dziąseł i przyzębia) to co najmniej raz w roku wizyta higienizacyjna w gabinecie.